
Sankshepa Ramayanam
tapahsvadhyayanirataṁ tapasvī vagvidaṁ varam
naradaṁ paripapraccha valmīkirmunipungavam ॥ 1 ॥
ko’nvasminsamprataṁ loke gunavan kashca vīryavan
dharmajnaśca krtajnaśca satyavakyo drd havrataḥ ॥ 2 ॥
caritreṇa ca ko yuktaḥ sarvabhuteshu ko hitaḥ
vidvan kaḥ kaḥ samarthaśca kashcaikapriyadarshanaḥ ॥ 3 ॥
atmavan ko jitakrodho dyutiman ko’nasuyakaḥ
kasya bibhyati devashca jataroṣasya samyuge ॥ 4 ॥
etadicchamyahaṁ shrotuṁ paraṁ kautuhalaṁ hi me
maharṣe tvaṁ samartho’si jnatumevaṁvidhaṁ naram ॥ 5 ॥
shrutva caitattrilokajno valmiker narado vacaḥ
shruyatamiti camantrya prahrsto vakyamabravit ॥ 6 ॥
bahavo durlabhashcaiva ye tvaya kīrtitaḥ gunah
mune vakshyam yahaṁ buddhva tairyuktaḥ shruyataṁ narah ॥ 7 ॥
ikshvakuvamshaprabhavo ramo nama janaiḥ shrutah
niyatatma mahavīryo dyutiman dhrtimanvashi ॥ 8 ॥
buddhiman nītiman vagmi shriman shatrunibarhaṇaḥ
vipulanso mahabahuḥ kambugrīvo mahahanuḥ ॥ 9 ॥
mahorasko maheshvāso gudhajatrur arindamaḥ
ajanubahuḥ sushirah sulalaṭaḥ suvikramaḥ ॥ 10 ॥
samah samavibhaktangah snigdhavarṇaḥ pratapavan
pinavaksha vishalaksho lakshmivan shubhalakshaṇaḥ ॥ 11 ॥
dharmajnaḥ satyasandhaśca prajanan ca hite rataḥ
yashasvi jnanasampannaḥ shucir vashyaḥ samadhiman ॥ 12 ॥
praja patisamah shriman dhata ripunishudanaḥ
rakshita jivalokasya dharmasya parirakshita ॥ 13 ॥
rakshita svasya dharmasya svajanasya ca rakshita
vedavedangatattvajno dhanurvede ca nishthitaḥ ॥ 14 ॥
sarvashastrarthatattvajnaḥ smrtiman pratibhanavan
sarvalokapriyaḥ sadhur adinatma vicakshaṇaḥ ॥ 15 ॥
sarvadabhigataḥ sadbhiḥ samudra iva sindhubhiḥ
aryaḥ sarvasamashcaiva sadaiva priyadarshanaḥ ॥ 16 ॥
sa ca sarvagunopetaḥ kausalyanandavardhanaḥ
samudra iva gambhirye dhairyeṇa himavaniva ॥ 17 ॥
vishnuna sadrisho vīrye somavat priyadarshanaḥ
kalagnisadrisho krodhe kshamaya prithivisamah ॥ 18 ॥
dhanadena samastyage satye dharma ivaparaḥ
tamevaṁ-gunasampannaṁ ramaṁ satyaparakramam ॥ 19 ॥
jyesthaṁ shreshṭhagunayuktaṁ priyaṁ dasharathaḥ sutam
prakritinam hite yuktaṁ prakritipriyakamyaya ॥ 20 ॥
yauvarajyena samyoktumaicchat pritya mahipatiḥ
tasyabhisheka sambharan drstva bharya’tha kaikayi ॥ 21 ॥
purvam dattavara devi varam enamayacata
vivasanaṁ ca ramasya bharatasya abhisecanam ॥ 22 ॥
sa satyavacanad raja dharmapasena samyataḥ
vivasayamasa sutaṁ ramaṁ dasharathaḥ priyam ॥ 23 ॥
sa jagama vanaṁ vīraḥ pratijnaṁ anupalayanaḥ
pitruvachananirdeshat kaikeyyah priyakaranat ॥ 24 ॥
taṁ vrajantaṁ priyo bhrata lakshmaṇo’nujagama ha
snehad vinayasampannaḥ sumitranandavardhanaḥ ॥ 25 ॥
bhrataraṁ dayito bhratuḥ saubhratram anudarshayan
ramasya dayita bharya nityaṁ pranasama hita ॥ 26 ॥
janakasya kule jata devamayeva nirmita
sarvalakshanasampanna nariṇam uttama vadhuḥ ॥ 27 ॥
sitapy anugata ramaṁ shashinaṁ rohini yatha
paurair anugato dūraṁ pitra dasharathena ca ॥ 28 ॥
shringiberapure sutam gangakule vyasarjayat
guham asadya dharmatma nishadadhipatiṁ priyam ॥ 29 ॥
guhena sahito ramo lakshmaṇena ca sitaya
te vanena vanaṁ gatva nadis tirtva bahudakah ॥ 30 ॥
citrakutamanuprapya bharadvajasya sasanat
ramyamasasatham krtva ramamanah vane trayah
devagandharvasankasastatra te nyavasansukham
citrakutam gate rame putrasokaturastatha
raja dasarathah svargam jagama vilapansutam
mrte tu tasminbharato vasisthapramukhairdvijaih
niyujyamano rajyaya naicchadrajyam mahabalah
sa jagama vanam viro ramapadaprasadakah
gatva tu sumahatmanam ramam satyaparakramam
ayacadbharataram ramamaryabhavapuraskrtah
tvameva raja dharmajna iti ramam vaco’bravit
ramo’pi paramodarah sumukhah sumahayasah
na caicchatpituradesadramyam ramo mahabalah
paduke casya rajyaya nyasam dattva punah punah
nivartayamasatatoh bharatam bharatagrajah
sa kamamanavapyaiva ramapadauupasprsaan
nandigrame’karodrajyam ramagamanakanksaya
gate tu bharate srimansatyasandho jitendriyah
ramastu punaralakshya nagarasya janasya ca
tatragamanamekagro dandakanpravivesa ha
pravisya tu maharanyam ramo rajivalocanah
viradham raksasam hatva sarabhangam dadarsa ha
sutikshnam capyagastyam ca agastyabhrataram tatha
agastyavacanaccaiiva jagrahendram sarasanam
khadgam ca paramapritastuni cakshayasayakau
vasatastasya ramasya vane vanacaraih saha
rsayo’bhyagamansarve vadhayasuraraksasam
sa tesam pratishusrava raksasanam tatha vane
pratijnatasca ramena vadhah samyati raksasam
rsinamagnikalpanam dandakaranyavasinam
tena tatraiva vasata janasthananivasini
virupita surpanakha raksasi kamarupini
tatah surpanakhavakyadudyuktansarvaraksasan
kharam trisirasañ caiva dusanam caiva raksasam
nijaghanaraneramastesam caiva padanugan
vane tasminnivasata janasthananivasinam
raksasam nihatanyasansahasrani caturdasa
tato jnativadham srutva ravanah krodhamurchitah
sahayam varayamasamarican nama raksasam
varyamanah subahuso maricena sa ravanah
na virodho balavata ksamo ravana tena te
anadrtya tu tadvakyam ravanah kalacoditah
jagama sahamaricastasyasramapadam tada
tena mayavina duramapavahya nrpatmajau
jahara bharyam ramasya grdhram hatva jatayusam
grdhram ca nihatam drstva hrtam srutva ca maithilim
raghavah sokasantapto vilalapakulendriyah
tatastenaiva sokena grdhram dagdhva jatayusam
margamano vane sitam raksasam sandadarsha ha
kabandham nama rupena vikrtam ghoradarshanam
tam nihatya mahabahurdadaha svargatasca sah
sa ca’sya kathayamasa sabarim dharmacarinim
sramanim dharmanipunamabhigaccheti raghavam
so’bhyagacchanmahatejah sabarim sattrusudanah
sabarya pujitah samyag ramo dasarathatmajah
pampatire hanumata sangato vanarena ha
hanumadvacanaccaiva sugrivena samagatah
sugrivaya ca tatsarvam samsadramo mahabalah
aditastadyathavrittam sitayasca visesatah
sugrivascapi tatsarvam srutva ramasya vanarah ||60
cakara sakhyam ramena pritascaivagnisaksikam
tato vanararajena vairanukathanam prati
ramayaveditam sarvam pranayadduhkhitena ca
pratijnatam ca ramena tada valivadham prati
valinasca balam tatra kathayamasa vanarah
sugrivah sankitascasin nityam viryena raghave
raghavapratyayartham tu dundubheh kayamuttamam
darshayamasa sugrivo mahaparvata sannibham
utsmayitva mahabahuh prekshya casthi mahabalah
padangusthena cikshepa sampurnam dasayojanam
bibheda ca punah salan saptaikena mahesuna
girim rasatalam caiva janayanpratyayam tada
tatah pritamanastena visvastah sa mahakapih
kishkindham ramasahito jagama ca guham tada
tato’garjaddharivarah sugrivo hemapingalah
tena nadena mahata nirjagama harisvarah
anumanya tada taram sugrivena samagatah
nijagahana ca tatrainam sarenaikena raghavah
tatah sugrivavacanaddhatva valinamahave
sugrivameva tadrajye raghavah pratyapadayat
sa ca sarvansamaniya vanaranvanararsabhah
dishah prasthapayamas didrikshurjanakatmajam
tato grdhrasya vacanatsampaterhanumanbali
satayojanavistirnam pupluve lavanarnavam
tatra lankam samasadya purim ravanapalitam
dadarsha sitam dhyayantimasokavanikam gatam
nivedayitva’bhijnanam pravrittim ca nivedya ca
samasvasya ca vaidehim mardayamasa toranam
panca senagraganhatva sapta mantrisutanapi
shuramaksam ca nispishya grahanam samupagamat
astrenonmuktamatmanam jnatva paitamahadvarat
marshayanrakshasanviro yantrinastanyadrchchhaya
tato dagdhva purim lankamrte sitam ca maithilim
ramaya priyamakhyatum punarayaanmahakapih
so’bhigamya mahatmanam krtva ramam pradakshinam
nyavedayadameyatma drishta siteti tattvatah
tatah sugrivasahito gatva tiram mahodadheh
samudram kshobhayamasa sharairadityasannibhaih
darshayamasa catmanam samudrah saritan patih
samudravacanaccaiva nalam setumakarayat
tena gatva purim lankam hatva ravanamahave
ramah sitamanuprapya param vridamupagamat
tamuvaca tato ramah parusham janasamsadi
amrshyamana sa sita viveja jvalanam sati
tato’gnivacanatsitam jnatva vigatakalmasam
babhau ramah samprahrishtah pujitah sarvadaivataih
karman tena mahata trailokyam sacaracaram
sadevarshiganam tushtam raghavasya mahatmanah
abhishicya ca lankayam rakshasendram vibhishanam
krtakrityastada ramo vijvarah pramumoda ha
devatabhyo varam prapya samutthapya ca vanaran
ayodhyam prasthito ramah pushpakena suhridvritah
bharadvajashramam gatva ramah satyaparakramah
bharatasyantikam ramo hanumantam vyasarjayat
punarakhyayikam jalpansugrivasahitasca sah
pushpakam tatsamaruhya nandigramam yayau tada
nandigrame jatam hitva bhratribhih sahito’naghah
ramah sitamanuprapya rajyam punaravaptavan
prahrishtamudito lokastushtah pushtah sudharmikah
niramayo hyarogasca durbhikshabhayavarjitah
na putramaranam kinchid drakshyanti purushah kvacit
naryascaavidhava nityam bhavishyanti pativratah
na cagnijam bhayam kinchinnapsu majjanti jantavah
na vatajam bhayam kinchinnapi jvarakritam tatha
na capi kshudbhayam tatra na taskarabhayam tatha
nagaranica rashtrani dhanadhanyayutani ca
nityam pramuditah sarve yatha krutayuge tatha
ashvamedhashatairishtva tatha bahusuvarnakaih
gavam kotyayutam datva vidvadbhyo vidhipurvakam
asankhyeyam dhanam datva brahmanebhyo mahasayah
rajavamshan shatagunam sthapayishyati raghavah
chaturvarnyam ca loke’smin sve sve dharme niyokshyati
dashavarshasahasrani dashavarshashatani ca
ramo rajyamupasitva brahmalokam prayasvati
idam pavitram papaghnam punyam vedaisca sammitam
yah pathedramacaritam sarvapapaih pramucyate
etadakhyanamayushyam pathanramayanam narah
saputrapautrah saganah pretya svarge mahiyate||
pathan dvijo vagrisabhatvamiyat
syat kshatriyo bhumipatitvamiyat
vanigjanah panyaphalatvamiyat
janashca shudro’pi mahattvamiyat||
ityarshe shrimadramayane valmikiyadikavye
balakande (naradavakyam nama) prathamah sargah||
Related Posts